ارزیابی ریشه‌های بدبینی به واکسیناسیون کرونا | همه سوءظن‌های «واکسن‌نزن»‌ها

فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ برای سانسور کردن حرف هایشان علت و انگیزه‌ای وجود ندارد. جامعه است دیگر؛ با طیف گسترده‌ای از دیدگاه ها. یک عده امیدشان را برای خلاص شدن از شر این ویروس لعنتی، به واکسن‌های کرونا گره زده اند. آن قدر آتششان تند است که حوصله ماندن در صف را ندارند و برای دریافت هرچه سریع‌تر آن، هر کاری از دستشان بربیاید انجام می‌دهند؛ از سفر به کشور‌های دیگر گرفته است، تا جازدن خود در صف پاکبان ها، اعتماد به بازار سیاه و.... نقطه مقابل این طیف، کسانی هستند که وقتی اسم واکسن کرونا را می‌شنوند، رو ترش می‌کنند.

انگار که از چیز بدی صحبت کرده ایم. با قطعیت می‌گویند که واکسن نمی‌زنند، مگر اینکه به خاطر محدودیت‌های احتمالی، مجبور به این کار شوند. عده‌ای دیگر نیز همچنان دوبه شک هستند. برخی از آن‌ها نوبتشان رسیده است یا دارد می‌رسد، اما همچنان برای واکسن زدن، تردید دارند، بس که حرف‌های جورواجور می‌شنوند.

بعضی دیگر هم اصرار به استفاده از واکسن خاصی دارند. پیگیری‌های ما می‌گوید درخصوص نظرات مردم درباره واکسن‌های کرونا تحقیقی انجام نشده است. صفحات اینستاگرامی با ده ها‌هزار دنبال کننده به اضافه بررسی‌های میدانی ما نشان می‌دهد که نظرات توأم با تردید درباره واکسن‌های کرونا، چندان هم کم طرفدار نیست. تعدادی از گفتگو‌های ما با این شهروندان را در ادامه می‌خوانید. پاسخ هایشان در بی اعتمادی خلاصه می‌شود و درکنار دلایل پزشکی، می‌توان ریشه‌های فرهنگی، اجتماعی و نیز سیاسی را در آن‌ها آشکارا دید.

خارجی‌ها خوبی ما را نمی‌خواهند

محبوبه خانم شصت و چهارساله است و تحصیلات ابتدایی دارد. پیگیر خبر‌های واکسیناسیون نیست و برایش اهمیتی ندارد که کِی جزو اولویت‌ها قرار می‌گیرد، چون تصمیمش را گرفته است و نمی‌خواهد واکسن بزند. خیلی زود ماجرا را به مسائل سیاسی ربط می‌دهد و می‌گوید: توی خونه ما همه ش تلویزیون روشنه و اخبار می‌ذاره، اخبار کرونا. شوهرم توی اولویت بعدی واکسنه. می‌خواد بزنه. چون دولت رو قبول داره و بهشون رأی داده. هر چی بگن، چشم بسته قبول می‌کنه. من این جوری نیستم.

محبوبه خانم به عوارض واکسن بدبین است، به ویژه نوع خارجی اش؛ «خارجیا همیشه بلای جونمون بودن. هیچ وقت خیرمون رو نخواستن. معلوم نیست توی این واکسنا چی قاتی کرده اند و چه عوارضی دارن. من نمی‌خوام این چهار روز باقی مونده از عمرم رو سربار بچه هام بشم.»

داروی گیاهی می‌خورد و مراعات می‌کند. این سیاستی است که برای حفظ سلامتی اش دربرابر کرونا در پیش گرفته است. بااین حال بابت سفر‌های خارجی اش در آینده نگران به نظر می‌رسد؛ «می گن قراره برای کسایی که واکسن نمی‌زنن محدودیت ایجاد کنن. مثلا اینکه توی پاسپورتشون درج بشه و اجازه سفر‌های خارجی نداشته باشن. فعلا با این اوضاع کرونا که قصد سفر ندارم؛ تا بعد هم خدا بزرگه.»
سؤالاتمان را ادامه می‌دهیم و می‌پرسیم اگر واکسن ایرانی بیاید، چطور؟ می‌زنید؟ معلوم است هنوز این تناقض‌ها را برای خودش حل نکرده است. کلافه جواب می‌دهد: فعلا که دارن مسن تر‌ها رو واکسن می‌زنن. هنوز نوبت ما نشده. حالا تا ببینم چی پیش می‌آد.

اول خودشان بزنند

ایمان سی و یک ساله است و دیپلم دارد. دوپایش را در یک کفش کرده است که تا مسئولان رده بالای کشور واکسن نزنند؛ نه خودش واکسن می‌زند و نه اجازه می‌دهد پدر و مادر سالمندش واکسینه شوند؛ «مثلا رئیسی بزنه، قالیباف، خود روحانی. همون جوری که مینو محرز زد. به همون علت که شمای خبرنگار یه چی رو بگی باور می‌کنم، اونام واکسن بزنن باور می‌کنم که کار خوبیه.» دل به دل منفی بافی هایش می‌دهیم تا باور کند این وادی، انتهایی ندارد. می‌پرسیم: اگر مسئولان رده بالا پیش از ما مردم واکسن بزنند، آن وقت نمی‌گوییم که برای خودشان پارتی بازی کرده اند؟ اصلا اگر واکسن زدند هم از کجا معلوم همان واکسنی باشد که به مردم زده اند؟ سری می‌جنباند و می‌گوید: این طوری که مسائل، خیلی پیچیده می‌شه.

جمله اش تمام نشده، دوباره با صدای بلند شروع می‌کند به فکر کردن؛ «اصلا برای چی از سالمندا شروع کردن؟ لابد با خودشون گفتن اینا عمرشون رو کردن، اگر جواب نداد، طوری نمی‌شه! چرا یک گروه از سالمندا و یک گروه از جوون تر‌ها رو هم زمان نزدن؟ کارهاشون مشکوکه. همون جور که تست هاشون مشکوکه. مادرم کرونا گرفت؛ خبر نداشت و مراعات نکرد. بابام که تست داد، منفی شد. آخه می‌شه دو نفر زیر یه سقف زندگی کنن، یکی بگیره، اون یکی نه؟»

ایمان بین واکسن ایرانی و خارجی، خارجی را انتخاب می‌کند، چون «من راننده م. می‌بینیم قطعه‌های خارجی، کیفیت و ضمانتش بهتره. آدم بدبین می‌شه وقتی می‌بینه توی بعضی جنسای ایرانی از سر و ته همه چی می‌زنن. با خودم می‌گم نکنه واکسن هم همین باشه. از واکسن‌های خارجی مال کشوری رو انتخاب می‌کنم که آمار تلفات کروناش پایین‌تر باشه.»
جنس پاسخ‌های این شهروند باعث می‌شود ناخودآگاه سؤال بعدی را بپرسیم؛ اینکه کانال خبری کدام رسانه‌ها را بیشتر دنبال می‌کند؛ «بی بی سی. به نظرم دلیلی نداره دروغ بگه.»

اگر تقلبی بود، چه؟

راحله سی و سه ساله است و فوق لیسانس مدیریت دارد. درباره دیدگاه خودش نسبت به واکسن‌های کرونا، مستقیم جواب نمی‌دهد؛ بااین حال جانب داری اش از مخالفان واکسن نشان می‌دهد که این تردید‌ها در خودش هم وجود دارد؛ «خیلی از اطرافیانم می‌گن واکسن نمی‌زنن. توشون همه جور قشری پیدا می‌شه. دوستام که همه تحصیل کرده اند، خانه دار و شاغل. گیرشون سر اینه که واکسن‌ها رو نمی‌شناسن و عوارضشون رو نمی‌دونن. بعضی هاشون واکسن ایرانی رو قبول ندارن و می‌گن اگه خارجی باشه به هر قیمتی می‌زنیم. از میون طرفدارای واکسنای خارجی، یه عده که بدبین ترند، می‌گن اگه شرایط نگهداری واکسن رو رعایت نکرده باشن و یه واکسن غیرقابل مصرف دستمون برسه، چی؟ یا اگه بگن واکسن خارجیه و راست نباشه، چی؟»

آن طورکه تعریف می‌کند تردید و منفی نگری‌ها درباره واکسن‌های کرونا، محدود به جوان تر‌ها نیست و هستند سالمندانی که واکسن نزدن را با پیامد‌های احتمالی اش پذیرفته اند؛ «یکی دو مورد دارم توی اطرافیانم که بالای ۸۰ سال سن دارن. نرفتن واکسن بزنن. می‌گن نمی‌خوایم موش آزمایشگاهی باشیم. دقیقا همین عبارت رو استفاده می‌کنن. می‌گن ما سنمون بالاست و شاید برای بقیه خیلی مهم نباشه که ممکنه چه عوارضی سرمون بیاد. شنیده ن که واکسن‌های کادر درمان با واکسن سالمندان یکی نبوده و این به بدبینی شون دامن زده.»

با یک «البته» ادامه می‌دهد: البته همه دوست و آشناهامون این نظرات رو ندارن و هستن جوون‌هایی که ناراحتن چرا دیر نوبتشون می‌شه، یا اون‌هایی که بگن فقط واکسن ایرانی می‌خوان. چیزی رو گفتم که بین دوروبری‌های من، بیشتر به چشم می‌آد.

طرفدار طب سنتی ام

مهدیه چهل و دوساله است و لیسانس پرستاری دارد. بیش از آنکه اطلاعاتش را از رسانه‌های رسمی بگیرد، به صفحات اینستاگرامیِ مخالف واکسیناسیون مراجعه می‌کند. او پرسش‌های زیادی در ذهن دارد، پرسش‌هایی که بار‌ها پاسخ آن‌ها در رسانه‌های رسمی اعلام شده است و ما هم برخی از آن‌ها را برایش مرور می‌کنیم، اما او به این جواب‌ها بی اعتماد است. مثلا اینکه چطور ممکن است یک واکسن درمقابل انواع جهش‌های ویروس، کارآمد باشد؟ به جز ترکیبات اصلی واکسن، چه افزودنی‌های دیگری با چه ترکیبات و عوارضی وارد بدن می‌شود؟ اگر قرار است واکسن بزنیم و باز هم ماسک بزنیم، باز هم مهمانی نرویم، باز هم... پس اصلا چرا واکسن بزنیم؟

او به گفته‌های متفاوت مسئولان نیز اشاره می‌کند؛ تفاوت‌هایی که بدبینی او را بیشتر کرده است؛ «از یک طرف می‌گن گزارشی از عوارض واکسن در سالمندان نداشته ایم، از طرف دیگه یکی از مسئولان وزارت بهداشت گفته بود اگر واکسن عارضه نداشته باشه، واکسن نیست. بالاخره عارضه داره یا نه؟»

مهدیه به جدولی اشاره می‌کند که از مراحل ساخت واکسن‌های مختلف دیده است؛ «همگی سال‌ها زمان برد ن. چطوری در یک سال واکسن کرونا توی دنیا تهیه شد؟ مطمئنم پشت این ماجرا خبرای دیگه‌ای هست. تا جایی که مجبور نشم واکسن کرونا رو نمی‌زنم. سیستم ایمنی بدن ما اصلا ضعیف نیست. همه ش روی بحث واکسن کار می‌کنن و برای تقویت سیستم ایمنی بدن، هیچ آموزشی به مردم نمی‌دن. من به توصیه‌های طب سنتی اعتقاد دارم و اون‌ها رو کافی می‌دونم.»